|
2. Mechanizacja rolniczej produkcji
ekologicznej
W Polsce, w powszechnym odczuciu, rolnictwo
ekologiczne jest błędnie traktowane jako prymitywny sposób
gospodarowania, zachowujący dotychczasową strukturę agralną i
zacofaną infrastrukturę techniczną obszarów wiejskich. Faktycznie
rolnictwo ekologiczne jest zdecydowanie trudniejsze od tradycyjnego
sposobu gospodarowania, wymaga lepszego przygotowania zawodowego
rolnika, dobrego wyposażenia gospodarstw w sprzęt techniczny i
dobrej organizacji produkcji.
Maszyny i narzędzia rolnicze
służące do ekologicznej uprawy roli nie są dobierane z punktu
widzenia doraźnych korzyści produkcyjnych, lecz większą uwagę zwraca
się raczej na wspieranie sprzężonego ze sobą układu gleba-roślina
zwierzę, w celu wykorzystania jego naturalnych zdolności
produkcyjnych, i dzięki temu osiągnięcia trwałych efektów
ekonomicznych. Rolnictwo ekologiczne traktuje glebę nie tylko jako
siedlisko dla roślin i magazyn składników pokarmowych, ale również
jako miejsce różnorodnych biologicznych procesów syntezy, przebudowy
i rozpadu, które jako całość stwarzają warunki dla zdrowego wzrostu
roślin. Wynikają stad następujące wymagania w stosunku do
podstawowej uprawy roli:
- glebę należy spulchniać i wzruszać
tylko w takim stopniu, jak to jest konieczne;
- zachować w miarę
możliwości warstwy gleby w stanie nienaruszonym;
- organizmy
żyjące w glebie, jak np. dżdżownice, chronić w możliwie największym
zakresie;
- nawozy organiczne i resztki pożniwne wprowadzać do
gleby możliwie płytko i wymieszać;
- zabiegi uprawowe wykonywać
w warunkach optymalnej wilgotności.
Wymagań tych nie spełnia
żadne pojedyncze narzędzie, niezbędne są do tego najczęściej ich
zestawy.
Ciągniki są zwykle dobierane
zależnie od wielkości gospodarstwa, ukształtowania terenu, warunków
glebowych i uprawowych, warunków pracy, obciążenia gleby i od
dążenia rolnika do oszczędności energii. W gospodarstwach
ekologicznych, zwraca się szczególną uwagę na dwa ostatnie kryteria.
Minimalna uprawa roli i agregatowanie narzędzi przynosi skuteczne
odciążenie gleby tylko wtedy, gdy możliwe jest przygotowanie pola do
siewu za pomocą małej liczby lekkich narzędzi, a zatem mających
mniejszą masę całkowitą. Możliwe jest to w przypadku gleby czynnej i
sprawnej. Podczas każdego zabiegu uprawy roli i pielęgnacji roślin,
przy których następuje ugniatanie gleby, powinno się w zasadzie
używać przestawnych spulchniaczy śladów w obszarze występowania
ugniatania gleby. Z gleboznawczego punktu widzenia, ciągnikiem
lepszym od ciągnika standardowego z napędem na tylną oś jest ciągnik
z napędem na wszystkie koła, który ma w przybliżeniu jednakowy
rozkład mocy między przednią i tylną oś oraz szerokie ogumienie. W
gospodarstwie posiadającym ciągniki różnej klasy, powinien być
zawsze wykorzystywany ten ciągnik, który zapewnia potrzebną siłę
uciągu, ale ma najmniejszą masę całkowitą . Przy ciągnikach równych
pod względem technicznym należy preferować ciągniki lekkie, o
konstrukcji konwencjonalnej, ponieważ dzięki dodatkowym obciążnikom,
które są tanie, można je dostosować do wymaganego w konkretnym
przypadku zapotrzebowania na siłę uciągu, nie powodując wówczas
nadmiernego obciążenia gleby.
Roztrząsacze
obornika powinny zapewnić równomierne i precyzyjne
rozmieszczenie każdego rodzaju obornika, zarówno świeżego, jak i
kompostowanego. Szczególnie przy sposobie ekologicznym
gospodarowania stosowane jest powierzchniowe kompostowanie gleby;
wymaga to równomiernego rozłożenia możliwie cienkiej warstwy
kompostu. Roztrząsacz powinien mieć również dużą szerokość roboczą,
aby ograniczyć liczbę śladów kół na polu. Optymalny sposób pracy
roztrząsacza zapewniony jest wówczas, gdy roztrząsacz jest
całkowicie opróżniony w momencie dojazdu do skraju pola. W celu
uniknięcia kolein i wywierania nacisku na glebę często wykorzystuje
się zwiększoną nośność zamarzniętej gleby.
Pług: W
uprawie ekologicznej gleba powinna być, zależnie od jej rodzaju,
odwracana płytko. Krótko i mało wygięte odkładnice korpusów płużnych
są korzystniejsze do wykonania orki wtedy, gdy powinno się lepiej
spulchniać glebę. Natomiast są one mało przydatne do odwracania
darni na łąkach i zasiewach koniczyny.
Tab. 2 Porównanie głębokości orki wykonywanej
różnymi pługami
Korpus główny na głębokość 25
cm |
|
Korpus główny10 cm, dolny
15 |
4402 t |
Masa przemieszczonej gleby na 1 ha |
3733 t |
26,2 l |
Zużycie paliwa na 1 ha |
20,4 l |
10,5% |
Poślizg |
4,7% |
145,7 min |
Czas pracy |
130,5 min |
5,45 km/h |
Prędkość robocza |
5,7 km/h |
Kultywator: Kultywator ze względu na to,
że nie odwraca gleby ma szczególne znaczenie w rolnictwie
ekologicznym. Kultywator podorywkowy spulchnia glebę na średnią
głębokość i w porównaniu z innymi kultywatorami lepiej uprawia
wierzchnią warstwę gleby. Praca kultywatora może być jeszcze
bardziej zadowalająca, jeżeli zanim zostanie umieszczone odpowiednie
narzędzie, jak np. włóka i wał pierścieniowy ugniatający wgłębnie.
Użycie jego jest możliwe wszędzie tam, gdzie spulchnienie gleby ma
być umiarkowane i bez konieczności wprowadzania masy organicznej, a
ponadto pole nie jest zbyt zachwaszczone, co występuje np. w
uprawach zbóż ozimych po ziemniakach, w ziemniakach lub kukurydzy,
po zbiorze międzyplonów ozimych (bez traw) lub w międzyplonach po
zbożach. Kultywatorowi stawia się zwykle wymaganie, aby głębiej lub
płycej spulchniał glebę, mieszał powierzchniowo jej warstwę i się
nie zapychał . Wymagania te spełniają tylko wielobelkowe kultywatory
z odpowiednimi sprzężonymi z nimi narzędziami Zaliczają się do nich
wysokie nośniki gęsiostopek o dużej odległości między śladami (około
25 cm). Stosunkowo szeroka, i stromo ustawiona gęsiostopka w sposób
wystarczający wzrusza glebę. Na glebach ugniecionych lub ciężkich
podczas kultywatorowania przemieszczone są do góry niesprawne części
gleby, które leżą na powierzchni w postaci brył. W takim przypadku
konieczna jest dodatkowa intensywna uprawa przedsiewna. Wiąże się z
tym potrzeba agregatowania , np. kultywator z broną talerzową lub
siewnikiem. Ponieważ w rolnictwie ekologicznym obchodzenie się z
glebą powinno być możliwie najbardziej delikatne, należy ograniczać
w miarę możliwości wszystkie zabiegi, podczas których gleba jest
cięta, szlifowana bądź w inny sposób brutalnie traktowana
Gryzowanie, a także stosowanie bron aktywnych oceniane jest
negatywnie Właściwie zastosowana glebogryzarka może
jednak dawać zadowalające wyniki. Przy wprowadzaniu masy organicznej
do gleby jest ona nie zastąpiona. Decydujące znaczenie ma sposób
użycia narzędzia: termin użycia wilgotność i temperatura gleby oraz
współdziałanie tych czynników. Zastosowanie glebogryzarki
międzyrzędowej jest uzasadnione tylko wtedy, gdy pożądanych efektów
nie można osiągnąć za pomocą opielacza nożowego lub tarczowego.
Konieczność taka zachodzi w przypadku popełnienia błędów w uprawie
lub gdy z powodów warunków atmosferycznych opóźniono walkę z
chwastami, które zdominowały rośliny uprawne.
Brona
talerzowa: Jest najintensywniej działającym narzędziem
służącym do powierzchniowej uprawy roli, pomijając narzędzia aktywne
napędzane od wałka odbioru mocy ciągnika. Brona ta jest używana
przeważnie do uprawek pożniwnych, a więc do zmulczowania ścierniska,
słomy pociętej na sieczkę lub roślin przeznaczonych na zielony
nawóz. Stworzone są wtedy korzystne warunki do kiełkowania nasion
chwastów i osypanych ziaren zbóż. Zastosowanie tej brony jest
możliwe i celowe zwłaszcza na glebach ciężkich i kamienistych. Brona
ta nie niszczy chwastów korzeniowych, a zatem w ekologicznej uprawie
zwalcza się je innymi metodami. Podczas stosowania tych bron na
glebach suchych i/lub ciężkich, gdy na polu znajduje się dużo masy
organiczne, konieczne są często obciążniki. W ten sposób można w
wielu przypadkach zastąpić pług podorywkowy i pracujący płytko
kultywator, a osiągnięty efekt jest znacznie lepszy.
Powrót
|